SEKCJA LITERACKA | PROJEKT „MIEJSCA LITERATURY”

Kolejna edycja projektu, realizowanego na Famie od roku 2010, poświęconego różnym sposobom ujmowania tematu miejsca przez literaturę (proza, poezja, reportaż literacki). W ramach sekcji zostaną również zrealizowane warsztaty literackie, których uczestnicy będą publikować swoje teksty w wydawanym podczas Famy biuletynie.

W tym roku tematem przewodnim projektu będzie miasto oraz jego obecność w literaturze różnych gatunków. Chcemy wykorzystać potencjał festiwalu, który od ponad czterdziestu lat jest przestrzenią spotkania twórców z różnych miast Polski, a od kilku lat – także z zagranicy. Podczas tego festiwalu Świnoujście staje się miejscem, w którym zbiegają się drogi osób, reprezentujących różne zakątki kraju, a ich lokalna tożsamość, wrażliwość i dorobek składają się na bogatą mozaikę wieloaspektowego doświadczenia.

Projekt realizowany przy współpracy z wydawnictwem MG, wydawnictwem Czarne oraz świnoujskim klubem literackim Na Wyspie.


WARSZTATY LITERACKIE

Cykl spotkań warsztatowych i prezentacje debiutujących literatów, które stanowić będą głos młodego pokolenia w dyskusji nad tematyką projektu.

OPIEKA ARTYSTYCZNA

DAREK FOKS – Poeta, prozaik i scenarzysta. Pracuje w redakcji „Twórczości”, gdzie prowadzi dział prozy. Brał udział w krajowych i międzynarodowych festiwalach literackich i wielokrotnie prowadził warsztaty literackie. Laureat m.in. głównej nagrody w konkursie poetyckim „bruLionu”, Nagrody im. Natalii Gall i – wspólnie ze Zbigniewem Liberą – Nagrody TVP Kultura za książkę „Co robi łączniczka”. Ostatnio opublikował „Ustalenia z Maastricht” i „Wielkanoc z tygrysem”. Jego teksty publikowano m.in. w Czechach, Holandii, Serbii, Słowacji, Słowenii, USA, Ukrainie i Wielkiej Brytanii.

POBIERZ
Regulamin FAMA
Formularz Zgloszeniowy FAMA – sekcja literacka

BIULETYN LITERACKI

5 numerów bezpłatnego pisma, dystrybuowanego w Świnoujściu, umieszczonego następnie na stronie festiwalu do darmowego pobrania. W gazecie znajdzie się prezentacja uczestników sekcji (debiutujących autorów), jak również zapowiedzi programowe oraz rozmowy z zaproszonymi gośćmi i relacje z wydarzeń literackich i artystycznych projektu.

REDAKTOR PROWADZĄCY

PAWEŁ ŁĘCZUK – Poeta, prozaik, publicysta, animator i menadżer kultury. Wieloletni redaktor „Notatnika Satyrycznego”, aktualnie związany z Internetową Gazetą Kulturalną Salon Literacki. Aktywny uczestnik życia literackiego Warszawy i Mazowsza. Współtwórca, wielu wydarzeń literackich – m.in. spotkań z poetami w Domu Kultury Praga oraz kawiarniach Żoliborza, Bielan, Powiśla i Pragi, konkursu poetyckiego Prawy Brzeg, zdarzeń literackich festiwali Warszawski Dzień i MOST. Ostatnio zaangażowany w całoroczny festiwal – Praski Slalom Poetycki, którego jest pomysłodawcą. Laureat konkursów literackich, współautor albumu poetyckiego „Migawki. Obiekt Warszawa” (2011) i autor debiutanckiej książki poetyckiej „Delta wsteczna” (2011). Regularnie publikuje w pismach literackich, m.in.: sZAFa, Pegaz Lubuski, Notatnik Satyryczny, Znaj, Cegła, Arterie.

SPOTKANIA AUTORSKIE

Do projektu zapraszamy autorów, którzy w swojej twórczości podejmują takie zagadnienia jak: tożsamość historyczna i kulturowa miasta, legenda miejska, miasto wyobrażone, wymyślone, nieistniejące, przeklęte, subiektywny obraz miasta, etos miejski oraz jego funkcjonowanie w aktualnej świadomości mieszkańców i czytelników, literacka mapa miasta, konstytuowanie tożsamości podmiotu w zderzeniu z miastem-bohaterem, miasto dzieciństwa i miasto emigranta, model Joyce’owski, pisarz-Ulisses.

Lista autorów, którzy potwierdzili swój udział w projekcie:

PAWEŁ DUNIN-WĄSOWICZ – Publicysta, krytyk literacki, kieruje wydawnictwem Lampa i Iskra Boża i czasopismem Lampa. Laureat Paszportu Polityki 2005 w kategorii kreator kultury. Niedawno opublikował książkę „Warszawa fantastyczna”, w której zestawia wszystko co do tej pory literaci zmyślili na temat stolicy Polski, tworząc w ten sposób specyficzny reportaż o wyobrażonej, nieistniejącej Warszawie.

OŁEKSANDR IRWANEC – Ukraiński poeta, prozaik i dramaturg. Urodził się we Lwowie, dorastał w Równym. W roku 1985 założył grupę literacką Bu-Ba-Bu, do której należeli także Jurij Andruchowycz i Wiktor Nieborak. Debiutował tomikiem poezji „Wohnyszcze na doszczi” (1987). Jego wiersze tłumaczone na język polski publikowała „Literatura na Świecie” (1995/10). W latach 90. zaczął publikować dramaty: „Krótka sztuka o zdradzie dla jednej aktorki”, „Wielkanocna elektryczka”, „Recording”, „Na żywo” – przetłumaczone na język polski i zebrane w tomie „Recording i inne utwory”. Jego ostatnią powieść „Riwne/Rowno” opublikowano w numerach pisma „Kurier Krywbasu” (2001/4-5) – polskie wydanie: Prószyński i S-ka, 2006. Jest laureatem nagrody Helen Szczerban-Lipki (USA) oraz stypendystą Akademii Szloss Solitiud (Niemcy).

ARTUR DANIEL LISKOWACKI – Prozaik, eseista, poeta, autor słuchowisk radiowych, krytyk teatralny. Od roku 1990 jest kierownikiem działu kulturalnego w Kurierze Szczecińskim. Współpracuje z pismami ‘Teatr’, ‘Pogranicza’, ‘Twórczość’. W latach 1996-1999 pełnił funkcję prezesa szczecińskiego oddziału Stowarzyszenia Pisarzy. Laureat Nagrody Artystycznej Miasta Szczecina (2000), nominowany do nagrody Nike („Eine kleine”) i Europejskiej Nagrody Literackiej. Zajmuje się historią Pomorza i niemiecką przeszłością Szczecina w kontekście historii polsko-niemieckiej. Tematyce tej poświęcił zbiory esejów: “Ulice Szczecina” (1995), “Cukiernica pani Kirsch” (1998), “Pożegnanie miasta i inne szkice z pamięci” (2002), jak również słuchowisko “Przez drzwi” (1996) i nominowaną do Nike powieść “Eine kleine” (2000).

dr JÓZEF PLUCIŃSKI – Historyk, emerytowany Dyrektor Muzeum Miejskiego w Świnoujściu, autor książek poświęconych historii tego miasta i jego mieszkańców.

JANUSZ RUDNICKI – Urodzony w Kędzierzynie-Koźlu, pisarz i eseista. Współpracownik miesięczników „Twórczość” („Listy z Hamburga”) i „Machina”. Był działaczem Solidarności, internowany po wprowadzeniu stanu wojennego, w roku 1983 zamieszkał w Hamburgu, gdzie studiował slawistykę i germanistykę, a następnie w Pradze i Luksemburgu. Nominowany do Nagrody Nike, Nagrody Literackiej Gdynia i Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus. Opublikował tomy prozy: „Można żyć” (1992, Nagroda im. St. Piętaka za debiut), „Cholerny świat” (1994), „Tam i z powrotem po tęczy” (1997), „Męka kartoflana” (2000), ‘Mój Wehrmacht” (2004), „Chodźcie, idziemy” (2007), „Śmierć czeskiego psa” (2009).

FILIP SPRINGER – Reporter i fotograf współpracujący z największymi polskimi tytułami prasowymi. Regularnie publikuje w dzienniku “Polska The Times”, tygodniku “Polityka”, miesięczniku “The Reader’s Digest”. Członek Kolektywu Fotografów Visavis.pl. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kategorii literatury w roku 2010. Zrealizował wystawy w wielu polskich miastach. Niedawno ukazała się jego debiutancka książka reporterska „Miedzianka. Historia znikania” (Wydawnictwo Czarne, 2011), poświęcona dolnośląskiej Atlantydzie, miastu, które zapadło się pod ziemię.

ANDRZEJ STASIUK – Prozaik, eseista. Wydalony kolejno: z liceum ogólnokształcącego, technikum, zasadniczej szkoły zawodowej. We wczesnych latach 80. zaangażowany w działalność Ruchu Wolność i Pokój, zdezerterował z wojska, za co półtora roku spędził w więzieniu. W 1987 wyjechał z Warszawy i zamieszkał w Wołowcu, w Beskidzie Niskim. Autor „Murów Hebronu”, „Dukli”, „Opowieści galicyjskich”, „Jadąc do Babadag”, „Dziennika pisanego później” i in. Laureat Nagrody Fundacji Kultury 1994, Nagrody Fundacji im. Kościelskich 1995, Nagrody Literackiej Nike 2005, Międzynarodowej Nagrody Literackiej Vilenica 2008, Nagrody Literackiej Gdynia 2010. Jego książki tłumaczone są na niemal wszystkie języki europejskie. W roku 2012 ukazał się zbiór „Grochów”, z którego pochodzące opowiadanie tytułowe jest obrazem życia narratora ukazanym przez pryzmat specyfiki tej warszawskiej dzielnicy.

MARIUSZ URBANEK – Pisarz i dziennikarz. Współpracował z pismami „itd”, „Wprost”, „Polityka”, obecnie kieruje działem publicystyki i historii miesięcznika „Odra”, gdzie od 1990 roku publikuje stały cykl felietonów „Stan przejściowy”. Redaguje także “Wieżę Ciśnień”, reporterski dodatek wrocławskiej “Gazety Wyborczej”. Autor książek poświęconych Wrocławiowi oraz wznowionej w roku 2007 biografii Leopolda Tyrmanda „Zły Tyrmand” (Wydawnictwo Iskry).

Plan spotkań:

MIASTO FANTASTYCZNE | Paweł Dunin-Wąsowicz
Spotkanie autorskie, poświęcone książce „Warszawa fantastyczna” (Stowarzyszenie Integracji Kultury, 2011), będącej pionierskim przewodnikiem po mieście ‘alternatywnym’ – Warszawie wymyślonej przez pisarzy, rozproszonej w ponad 200 różnych utworach: fantastycznych, politycznych, kryminalnych, katastroficznych. Kolorowy aneks przedstawia niezrealizowane projekty architektoniczne. Książka ta stanowi podstawę do rozważań nad siłą i ułomnością ludzkiej wyobraźni, z drugiej strony natomiast – jest lekturą obowiązkową dla czytelników w tym mieście zakochanych, dowodząc, że Warszawa jest znacznie większa niż ktokolwiek dotąd przypuszczał.

UTOPIA / ANTYUTOPIA? | Ołeksandr Irwanec

Spotkanie poświęcone książce „Riwne/Rowno” (Prószyński i S-ka, 2006). To opowieść o ukraińskim mieście, które wskutek zawirowań historycznych zostało podzielone murem na dwa światy: zachodni i sowiecki. Główny bohater powieści, literat Szlojma Ecirwan (anagram od nazwiska autora – Irwanec), zrządzeniem losu zostaje mieszkańcem miasta Riwne (sektora zachodniego). Po kilku latach staje się znanym dramaturgiem. Wreszcie dostaje pozwolenie na odwiedzenie rodziny, która pozostała w Rowno (sektor wschodni). Historia ta jest metaforą zarówno dzisiejszej, posowieckiej Ukrainy, jak i wszelkich jej tęsknot za zdawałoby się nieosiągalnymi, europejskimi swobodami i dobrobytem. Dla polskiego odbiorcy, zainteresowanego Ukrainą po wydarzeniach jesieni 2004, książka może stanowić interesujący przyczynek do poznania współczesnej kultury sąsiadów.

MIASTO – BOHATER | Artur Daniel Liskowacki

Spotkanie dedykowane twórczości Artura Daniela Liskowackiego, który od lat zajmuje się historią oraz teraźniejszością Szczecina. Jego zbiory szkiców „Ulice Szczecina” i „Cukiernica Pani Kirsch” oraz powieść „Eine kleine” określane są mianem tryptyku szczecińskiego. W prozie Liskowackiego miasto nie jest tłem wydarzeń, ale głównym czy nawet jedynym bohaterem. Mozaika esejów opublikowanych w zbiorze „Ulice Szczecina” (1995) składa się na literacki przewodnik, który przeprowadza czytelnika między przeszłością i współczesnością miasta. ‘Cukiernica Pani Kirsch’ (1998) stanowi obraz codzienności ukazany przez pryzmat historii starych przedmiotów. Z kolei powieść „Eine kleine” (2000) to portret Stettina – miasta, które odciąć się musi od swojej niemiecki tożsamości i narodzić na nowo jako Szczecin. Na niejednoznaczny i arbitralny charakter tej granicy zwraca uwagę Liskowacki w nocie odautorskiej, pisząc: “W latach 1949-55 istniał w Szczecinie Niemiecki Dom Kultury imienia Przyjaźni Polsko-Niemieckiej”.

ODZYSKANE SWINEMÜNDE | dr Józef Pluciński

Tematem spotkania będzie Świnoujście (niem. Swinemünde), które od roku 1945 jest miastem “bez przeszłości”. Słaba jest znajomość historii, faktów oraz atmosfery społeczno-kulturowej poprzedzających ten rok. Celem spotkania jest zwrócenie uwagi na ten rys historyczny miasta oraz refleksja nad jego aktualnym – kulturalnym, literackim i intelektualnym – obliczem. Gościem spotkania będzie historyk dr Józef Pluciński – emerytowany Dyrektor Muzeum Miejskiego w Świnoujściu, autor książek poświęconych historii tego miasta i jego mieszkańców.

MIASTO OBCEGO | Janusz Rudnicki

Urodzony w Kędzierzynie-Koźlu (i powracający do miasta dzieciństwa w swoich opowiadaniach i esejach), Janusz Rudnicki internowany po wprowadzeniu stanu wojennego, zamieszkał w Niemczech, co zaowocowało m.in. „Listami z Hamburga”, publikowanymi w miesięczniku „Twórczość”. Ukazały się one niedawno we wznowionym zbiorze „Męka kartoflana” (W.A.B. 2011). Rudnicki mówi o sobie: ‘pół człowiek, pół Polak”, a w swoich opowiadaniach ukazuje obraz miast polskich i europejskich, ujmowanych w perspektywie emigranta, który jest zarówno tym, który ojczyznę opuszcza, jak i tym, który do niej powraca.

MIASTO NIEISTNIEJĄCE | Filip Springer

Spotkanie dedykowane debiutowi książkowemu autora – reportażowi „Miedzianka. Historia znikania”. Coppferberge, Kopferberg, Kupferberg, Miedzianka – miasteczko nieopodal Jeleniej Góry, którego nie ma, które zapadło się pod ziemię. Autor prezentuje czytelnikowi opowieść o miejscach, ludziach i zdarzeniach, zachowanych jedynie we wspomnieniach. Filip Springer przez ponad dwa lata szukał odpowiedzi na pytanie, dlaczego miasto z siedmiowiekową tradycją zniknęło z powierzchni ziemi. Czy stało się tak na skutek zniszczeń spowodowanych rabunkowym wydobyciem uranu przez Rosjan w latach 1948-52? Czy też opowieści o szkodach górniczych zostały wymyślone przez władzę jako pretekst do wyburzenia miasta i ukrycia tajemnicy z przeszłości?

Spotykaniu towarzyszyć będzie PREZENTACJA FOTOGRAFII Filipa Springera „Miedzianka, która była”, będących swoistą, paradoksalną dokumentacją miejsca nieistniejącego: łąki i zarośla, gdzie kiedyś był rynek, cmentarz, bank, kawiarnia, kościół.

MIASTA I LUDZIE | Andrzej Stasiuk

Motywacją do realizacji tego spotkania było ukazania się zbioru „Grochów” (Wydawnictwo Czarne, 2012). Składają się na niego cztery opowiadania, których głównym bohaterem i wspólnym tematem jest śmierć. Jak pisze Andrzej Stasiuk: “Kiedyś nas nie będzie. Są ludzie i zdarzenia, które nam pomagają przyzwyczaić się do tej myśli”. „Grochów” to boleśnie piękna opowieść o śmierci, o zwyczajnej kropce na końcu życia, w których autor, powracając pamięcią do bliskich mu ludzi, kreśli również mapę miejsc, jak chociażby w opowiadaniu tytułowym, będącym obrazem życia ukazanym przez pryzmat specyfiki tej warszawskiej dzielnicy. Stasiuk w “Grochowie” podejmuje jeden z najważniejszych tematów literatury – przemijanie. Josef Skvorecky w swojej wielkiej powieści “Zapiski inżyniera ludzkich dusz” opisywał przemijanie w kontekście kontaktów z ludźmi, a wątek miejsca – rodzinnego Nachodu-Kostelca – był tam raczej pretekstem. U Stasiuka jest inaczej. Grochów stanowi oś, wokół której kręci się ludzkie życie. Jest miejscem, którego nie sposób opuścić, bo przeżyty na Grochowie czas wypalił piętno, oznaczające człowieka na resztę życia. Przemijanie jest również grochowskie – szare, codzienne – nie jest przemijaniem herosów, a raczej szaraków. Andrzej Stasiuk uświadamia, że przemijanie zwykłego człowieka jest tak samo dotkliwe jak herosa, zostawiającego swój trwały ślad w historii ludzkości.

TYRMAND WARSZAWSKI | Mariusz Urbanek, Paweł Dunin-Wąsowicz i in.

Motywacją dla spotkania jest edycja dzieł zebranych Leopolda Tyrmanda (Wydawnictwo MG), którego cenzura PRL postanowiła wykreślić ze świadomości Polaków, po tym jak w marcu 1965 roku wyemigrował z kraju. Tyrmand wraca w pejzaż polskiej literatury dzięki wznowieniom powieści i opowiadań oraz „Dziennika 1954” i tekstów publicystycznych, nie wydanych dotychczas w formie książkowej.

Problematyka spotkania: balansowanie między realizmem a pastiszem, zaangażowaniem i dystansem względem aktualności; portret Warszawy lat 1945-60: środowisko stołecznej inteligencji, życie w socjalizmie, architektura i urbanistyka warszawska, miejsca kultowe, etos Warszawiaka, legenda Złego; aktualne oblicze Warszawy oraz jej obecność w najnowszej literaturze.

WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE

Do programu zadania zostaną ponadto włączone wydarzenia artystyczne innych dziedzin (muzyczne, happeningowe, plastyczne, filmowe), nastawione na poszerzenie zakresu potencjalnych odbiorców i skłonienie ich do udziału w wydarzeniach ściśle literackich.

KONCERT „U BRZEGÓW JAZZU”

Taki sam tytuł nosi książka Leopolda Tyrmanda – prekursora jazzu i jego niestrudzonego popularyzatora, którego gust był punktem odniesienia dla nowoczesnej Polski. Była ona pierwszą w Polsce publikacją, przybliżającą szerokiej publiczności historię i źródła jazzu.

Scenariusz koncertu jest zbudowany według układu treści książki, poszczególne rozdziały (fragmenty czytane przez konferansjera) ilustrowane są przez muzykę wykonywaną przez zespół, zaproszonych solistów, specjalizujących się w muzyce z okolic jazzu oraz wokalistów. Muzycy sięgają po instrumenty rzadko obecnie wykorzystywane, a dla rozwoju jazzu mające niebagatelne znaczenie jak tara, banjo, klarnet.

Koncert poprowadzi JAN PTASZYN WRÓBLEWSKI – Muzyk, kompozytor, aranżer, krytyk muzyczny publicysta, autor programów radiowych i telewizyjnych. Zainicjowany w latach 70. przez Program III Polskiego Radia cotygodniowy magazyn “Trzy kwadranse jazzu” nadawany jest do dziś. Występował m.in. z legendarnym sekstetem Krzysztofa Komedy, pozostając w nim do końca jego istnienia. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Medalem “Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Uhonorowany Złotym Fryderykiem za całokształt twórczości artystycznej. Uważany za jednego z największych popularyzatorów muzyki jazzowej w Polsce.

Jan Ptaszyn Wróblewski weźmie również udział w koncercie jako wykonawca – wraz z PAWŁEM TARTANUSEM, jako ULTRADYCYJNE DUO, zespół, który reklamuje się jako… „najohydniejszy duet świata”.

W wydarzeniu zaprezentują się także wokaliści festiwalu, którzy pracować będą pod kierunkiem ANNY SERAFIŃSKIEJ – Laureatki tytułu Nowej Nadziei Polskiego Jazzu i I Nagrody prestiżowego Montreux Jazz Festiwal, pedagog, która jest pierwszą w Polsce posiadaczką naukowego tytułu doktora w dziedzinie śpiewu rozrywkowego.

Koncert zakończy się BALEM LITERATÓW, nawiązującym do powojennych klubów warszawskich, udokumentowanych w prozie i publicystyce Tyrmanda. Bal zrealizowany z przymrużeniem oka, w adekwatnej oprawie dekoracyjno-scenograficznej, w której PRL-owska stylizacja przeniesie publiczność w początek lat 50. XX wieku.

POKAZ SPECJALNY POLSKIEJ KRONIKI FILMOWEJ

Prezentacja wybranych materiałów dokumentacyjnych z lat 1945-1960, zrealizowanych przez WFDiF, które będąc rejestracją wydarzeń politycznych, gospodarczych i codziennych, mają odświeżyć pamięć o Polsce i Warszawie, opisywanych przez Leopolda Tyrmanda.

POKAZ FILMU „NAPRAWDĘ WCZORAJ” | reż. Jan Rybkowski, 1963

Film zrealizowany w oparciu o powieść Tyrmanda „Siedem dalekich rejsów”, którego akcja rozgrywa się wkrótce po wojnie w nadmorskim Darłowie. Po latach, dzięki estetycznemu i historycznemu oddaleniu, film ten można interpretować jako odzwierciedlenie stylu Tyrmanda-powieściopisarza, który odwoływał się do kiczu, pastiszu, sentymentalizmu i innych rozwiązań tzw. kultury rozrywkowej. W tym romansie, łączącym wątki kryminału z rozważaniami egzystencjalnymi, Tyrmand ukazuje się nam jako postmodernista, wpisujący style narracyjne w nawias dystansu.

AKCJE MIEJSKIE

Działania para-literackie, happeningowe i plastyczne, otwierające projekt na przypadkowego odbiorcę i mające skłonić go do udziału w wydarzeniach artystycznych i ściśle literackich zadania.

Zaplanowane wydarzenia:
* gra miejska – literacka wycieczka po Świnoujściu
* happeningi poetyckie – czytanie poezji w miejscach popularnych wśród mieszkańców i turystów: promenada, plaża, deptak, empik
* mural – praca inspirowana i przygotowane przy współpracy z zaproszonymi autorami, będąca literacko-malarskim komentarzem na temat historii/charakteru Świnoujścia.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

 

 

Partnerzy projektu „Miejsca literatury”: